به گفته "نعمان عطا الله"،مدیر فروش شرکت املاک عمار، "برج دبی" پس از ساخته شدن، برج "سی ان" تورونتو (CN Tower) با ارتفاع 553 متر و برج های در حال احداث در نیویورک و شانگهای را از نظر ارتفاع پشت سر خواهد گذاشت

هم اکنون پی ریزی برج به پایان رسیده و برای ساخت آن 4 هزار کارگر و 1000 جرثقیل به کار گرفته شده اند."برج دبی"شامل یک هتل، آپارتمان های مسکونی و واحد های تجاری است و حداقل 700 متر ارتفاع خواهد داشت.هزار آپارتمان لوکس نیز برای استفاده ساکنان پیش بینی شده است.

ارتفاع دقیق برج نیز تاکنون پنهان نگاه داشته شده است تا هم رقبای احتمالی عنوان بلندترین برج دنیا را سردرگم کند و هم احتمال بلندتر ساختن برج با کمک پیشرفت فناوری تا زمان پایان کار یعنی سال 2008 را از دست ندهد.البته معماران این پروژه انتظار دارند ساختمان را تا 800 متر بالا ببرند.

به گفته مسوولان پروژه ، هزینه ساخت برج حداقل یک میلیارد دلار خواهد بود و این تنها بخش کوچکی از هزینه های پروژه منطقه " برج دبی" است که شامل مرکز خرید،دریاچه های مصنوعی و برج های کوچک تر است.

"عمار" که به تازگی به بالاترین حد سوددهی خود تا کنون رسیده است، یکی از چند شرکتی است که دوران رونق ساخت و ساز در دبی را هدایت می کنند. خود دبی که یکی از شیخ نشین های کشور امارات متحده عربی است، یک سوم سهام "عمار" را در اختیار دارد.

طبقات بالای برج در شدیدترین حالت ممکن ، می توانند تا 1.8 متر به طرفین جابجا شوند.اما به گفته "عطا الله" ساکنان در صورتی که از پنجره به بیرون نگاه نکنند، حتی متوجه این حرکت هم نخواهند شد.وی می گوید: "احتمال فرو ریختن و یا افتادن هیچ چیز وجود ندارد.این موضوع کاملا منتفی است."

"برج دبی" توسط "آدریان اسمیت"Adrian smith)) از شرکت "اسکیدمور ،اویینگز و مریل" (Skidmore Owings and Merrill - SOM) از شیکاگو آمریکا با بهره گیری از الگو های نقوش هندسی معماری اسلامی طراحی شده و بر روی پایه ای فرار دارد که شبیه یک گل صحرایی با شش گلبرگ است،نقشه هایی که تابحال از برج ارائه شده است،نشان دهنده سازه ای تکی است که از برجهای به هم پیوسته لوله ای شکل تشکیل شده است.

برای محافظت از برج در برابر دمای بسیار بالای هوای دبی در ماه های تابستان، از یک پوشش خارجی با کارایی بسیار بالا استفاده خواهد شد.مصالح اولیه در نظر گرفته شده برای ساخت عبارتند از شیشه بازتابنده،آلومینیوم ،پانل های فولاد ضد زنگ و پره های لوله ای عمودی از جنس فولاد ضد زنگ که ارتفاع و پهنای کم برج را برجسته تر جلوه می دهد.

به گفته "گرگ سانگ" (Greg Sang) مدیر ارشد کارگاه برای ساخت برج از روش هایی استفاده شده است که امتحان شده و در عمل کارایی خود را نشان داده اند.اما به دلیل ارتفاع زیاد مهندسان مجبور شدند تا مرز نا شناخته پیش روند.

وی می گوید: " ما بتون را تا ارتفاعی پمپاژکردیم که یک رکورد محسوب می شود.رسیدن بتن تا طبقات بالا 30 دقیقه طول می کشد.بنابراین مجبور بودیم ترکیب آن را به گونه ای تغییر دهیم که در این مدت سیال باقی بماند.از طرف دیگر برای پمپاژ بتن تا این ارتفاع به پمپ های بسیار قوی احتیاج داشتیم."

" عمار"  پیش از این اعلام کرده بود که شرکت "سامسونگ" (Samsung Corporation) از کره جنوبی در مناقصه جهانی برج برنده شده است.

--------------------------------------------------------------------------------------------

منابع:

1-www.enr.com

2-www.emaarproperties.com

باغ بهشت از مهمترين پروژه هاي ساختماني هزاره و همچنين يكي از بزرگترين گلخانه هاي جهان است كه مكاني براي نمايش وابستگي انسانها به گياهان و گوناگوني بسيار زياد آنها مي باشد.

* * *
معمار: نيكولاس گريمشاو (Nicholas Grimshaw)
مكان: سنت آستل (St. Austell) ، كورن وال (Cornwall) ، انگلستان
تاريخ آغاز ساخت پروژه: ژانويه سال 1996 ميلادي
تكميل فاز نخست: عيد پاك سال 2000
پايان كليه مراحل ساختمانسازي: عيد پاك سال 2001
سبك: تكنولوژي برتر (High Tech)
مساحت: 23 هزار متر مربع
* * *

باغ بهشت كه در ماه مارچ سال 2001 گشايش يافت، به گونه اي برنامه ريزي شده بود تا به يكي از مهمترين جاذبه هاي جهانگردي مبدل شود. در واقع، حتا پيش از گشايش رسمي، پروژه مورد بازديد كثيري از مردم علاقمند سراسر جهان واقع گرديد.

سرچشمه باغ بهشت :
پروژه بهشت زاييده تفكر تيم اسميت بود كه هم اكنون مدير اجرايي باغ بهشت است. در سال 1995 وي با كمك معماري محلي بنام جاناتان بال اقدام به برآورد هزينه پروژه كردند كه حاصل، بودجه اي معادل 86 ميليون پوند براي احداث چنين باغي بود.
ايده پروژه بهشت، ساده بود: خلق مكاني توريستي در سطح كلاس جهاني كه بازگوكننده داستانهايي انساني از وابستگي انسانها به گياهان باشد، به ويژه مي بايست اين مكان به گونه اي تدارك ديده مي شد تا علاوه بر اينكه بصورت نمايشي جذاب جلوه گر شود، به اندازه كافي بلند و مرتفع باشد تا درختان سر به فلك كشيده جنگلهاي پر باران در آن جاي گيرند، همچنين به ميزان لازم وسيع و عريض باشد تا بتوان پوشش گياهي مديترانه اي را بصورت پرتگاههايي مصنوعي در آن قرار داد؛ به راستي كه باغ بهشت برازنده لقب هشتمين عجايب جهان است.

سايت :
يك گودال عميق رسي خارج از سنت آستل براي اجراي پروژه، ايده آل بود، چراكه هم مجموعه را در مقابل باد محافظت مي كرد و هم در بخش جنوبي آن صخره اي سنگي وجود داشت كه براي دريافت نور خورشيد مناسب بود.
ايده طرح بر مبناي خلق مجموعه اي عظيم از “گلخانه ها” بود كه در زمين شيبدار بخش جنوبي، يعني جايي كه صخره قرار داشت، برپا مي گشت و بايد يك كلكتور خورشيدي و سيستم بانك گرمايي با ذخيره سازي 24 ساعته در آن مكان مهيا مي گشت. سطح شيبدار جبهه شمالي نيز بايد جهت مزرعه هايي پلكاني با نمايشهايي تنديس گونه آماده سازي مي گرديد.
گرچه، سايت كامل و بدون عيب و نقص نبود: شكل مخروطي آن در مقابل سيل و طوفان بسيار آسيب پذير بود، خاك مناسبي نداشت و زمين ناپايدار بود. اين مسايل تماماً توسط معماران، مهندسين و متخصصان باغباني در نظر گرفته شد، اما براي اجراي اين پروژه نسبت به ديگر نقاط برتري داشت، بنابراين انتخاب گرديد؛ در واقع موانع اصلي با همكاري و اشتياق گروه همكاران پروژه از سر راه برداشته شدند.

طراحي :
مفهوم كلي، خلق تجربه اي نو بود كه بايد بازديدكنندگان را با پيش بيني، شور و هيجان و شگفتي مواجه مي كرد - منظره سازي و معماري بايد اين تصور را بوجود مي آوردند.
دو نمونه محيط داخلي وجود داشت، يكي براي گياهان نواحي مرطوب استوايي و ديگري جهت پوشش گياهي آب و هواي گرم و معتدل؛ در تكميل اين دو، باغي بيروني با محيطي وسيع براي گياهان مناطق سردسير در نظر گرفته شد.
سازه هاي دروني كه تشكيل دهنده گلخانه هايي عظيم بودند،“بيوم” نامگذاري گرديدند كه در منطقه شيبدار جبهه جنوبي گودال رسي ساخته شدند تا جلوه اي طبيعي به گياهان ببخشند.
در ابتـدا تصميم بر آن شد كه دو بيـوم با ساختاري فلزي و شيشه اي ساخته شود و سازه سقف پايانه بين المللي واترلو در لندن به عنوان الگو براي آن دو انتخاب گرديد. بنابراين از طراح پايانه يعني دفتر معماري نيكولاس گريمشاو و همكاران در جهت تحقق اين تفكر، براي همكاري دعوت به عمل آمد.
وجود درختان سر به فلك كشيده، باعث جلوگيري از رسيدن نور طبيعي خورشيد به ديگر گياهان مي شد و اين باعث مي گرديد تا گياهان بخاطر برخورداري از نور خورشيد به صورت غير طبيعي رشد نمايند.
متخصصين سازه هاي فضايي پيشنهادي مناسب ارايه دادند: در قانون ژئودوزيك، اجزا در سطوحي صاف براي ايجاد فرمي منحني به يكديگر پيوند مي خورند. يك خط ژئودوزيك، كوتاهترين فاصله بين دو نقطه در سطحي منحني است و باعث ايجاد طرحي براي فرم آزاد و پابرجا مي شود.
صاحب تفكر گنبد ژئودوزيك، معمار آمريكايي، ريچارد باكمينستر فولر (Richard Buckminster Fuller) بود، كسي كه بزرگترين گنبد را در پاويون ايالات متحده در نمايشگاه جهاني (Expo) سال 1967 مونترآل كانادا با قطري معادل 250 فوت (76 متر) ايجاد كرد.
متخصصين سازه هاي فضايي مرو، دفتر معماري نيكولاس گريمشاو و همكاران و مهندسان سازه، آنتوني هانت و شركا با همكاري يكديگر بر روي نحوه تقاطع مجموعه اي از گنبدها كار كردند. آنها پي بردند كه شيشه بسيار سنگين، انعطاف ناپذير و خطرناك براي كاربردي اينچنيني است و همچنين دريافتند كه “اتيل تترا فلوئور اتيلن” (ETFE) كه فلوئور پليمري با ويژگيهاي كششي مناسب است، براي كاربرد در اين پروژه، راه حل خوبي است. به علاوه، مقاوم و سبك وزن است (وزني معادل يك درصد همان ابعاد شيشه دارد) و شفافيتي بالا براي عبور اشعه مـاوراءبنـفش دارد؛ETFE در مقـابل نور خـورشيد فـرسايش نمي يابد و خاصيت عايقي بهتري نسبت به شيشه داراست. همچنين قابل بازيافت بوده و نيز مقاومتي معادل چهارصد برابر وزن خود دارد.
گرچه در برابر ايجاد سوراخهاي سطحي حساس است، اما به سادگي با استفاده از نوارهاي ETFE مي توان آن را تعمـير نمود. ورقه هاي ETFE بيش از بيست سال در باغ وحش بورگرز هلند پابرجـا مانده است. تصمـيم بر ساخت گرفـته شد؛ بيوم ها بايد با ورقه هاي 3 يا 4 لايه اي ETFE پوشش مي يافتند.

بيوم ها :
هر بيوم شامل چهار گنبد است كه با كمانهايي فلزي در محل اتصال به يكديگر تقويت شده اند. شكل ايجاد شده، حداكثر اندازه و استحكام را با استفاده از حداقل فولاد و همخواني با محيط متفاوت گودال رسي فراهم مي كند. در كل، آنها بزرگترين گلخانه هاي جهان هستند.
بيوم بزرگتر – مربوط به پوشش گياهي مناطق مرطوب استوايي – سطحي معادل 170 هزار فوت مربع (15590 متر مربع) يا 8/3 جريب (55/1 هكتار) را پوشش مي دهد و 180 فوت (55 متر) ارتفاع، 330 فوت (100 متر) عرض و 660 فوت (200 متر) طول دارد.
بيوم مربوط به پوشش گياهي مناطق گرم و معتدل، 70 هزار فوت مربع (6540 مترمربع) يا 6/1 جريب (65/0 هكتار) مساحت دارد و 115 فوت (35 متر) ارتفاع، 213 فوت (65 متر) عرض و 440 فوت (135 متر) طول دارد.
شش ضلعي ها، پنج ضلعي ها و مثلث هايي كه پيـوند آنها تشكيل دهنده بيوم هاست، تماماً داراي ويژگيهاي منحصربفردي هستند كه اين ناشي از طبيعت غيرعادي سايت مي باشد.
گرما با فنهاي بزرگ گرمازا توسط آب گرم از دستگاههاي اصلي مولد گرماي زيرزميني تأمين مي گرديد. مسير، شدت، رطوبت و دماي هوا با نرم افزار كامپيوتري كنترل مي شد؛ همچنين اين نرم افزار، بازشوها را در بالا و پايين گنبدها كنترل مي كرد. هواي گرم به سمت بالا هدايت مي شد و هواي خنك تر از بخش پايين جايگزين آن مي گرديد.

ساختمان :
در ابتدا، جداره هاي گودال را كه بسيار ناپايدار بودند، با زاويه اي مناسب و ايمن برش دادند و لبه هايي تراس مانند ايجاد كردند. دو هزار تخته سنگ كه تعدادي از آنها 40 فوت (12 متر) طول داشتند به سمت جداره ها رانده شدند تا مجدداً مورد استفاده قرار گيرند و در آنجا ثابت گرديدند.
فونداسيونهاي بيوم ها در پايين و بالاي ديواره هاي گودال با 5/6 فوت (2 متر) عرض، 5 فوت (5/1 متر) ضخامت و 2800 فوت (858 متر) طول گسترانيده شدند.
بيوم ها با جرثقيلي تركيبي (ايستا و متحرك) و داربست برپا گشتند. داربستهاي 192 فوتي (5/58 متري) ساخته شدند كه بلندترين سازه داربستي جهان تا آن زمان بودند.
داربستها همچنين ركورد بزرگترين حجم سازه را با 9/6 ميليون فوت مكعب (195600 متر مكعب) شكستند. درصورتيكه اجزاء به دنبال يكديگر در خطي مستقيم قرار مي گرفتند، خطي به طول 230 مايل (370 كيلومتر) ايجاد مي كردند.
دو بيوم بوسيله لينك كه ساختماني با سقفي پوشيده از چمن است و تركيبي زيبا با مناظر اطراف خود پديد آورده، به يكديـگر متـصل شـده اند و اين احساس را بوجود مي آورند كه بيـوم ها از زمين روئيده اند.
گروه طراحي تمايل داشت كه فضايي سبز در مركز گودال ايجاد شود و مسيري براي بازديدكنندگان بوجود بيايد تا سايت دلپذيرتر جلوه گر گردد.
تغييرات در وضعيت طبيعي زمين با ايجاد فضاهايي صميمي مانند “وايلد كورن وال” و مجسمه هايي غير معمول كه داراي معناي خاصي مي باشند، ايجـاد شد و از وضعيت پيشـين گودال، تنها خاطره اي برجاي ماند. مسيرها و شيبراههاي پيچدار، تصاويري زيبا از منظره سازي توسكاني پيش چشم بازديدكنندگان پديد مي آورند.
فضاهاي معـماري، تنـها حدود يك چـهارم سـايت را به خود اختصاص مي دهند، بقيه سايت شامل بخشهايي است كه هريك مفهوم خاصي دارند و به ميـزان قـابل توجـهي از گيـاهان منطقه معتدل و تنـديس هاي طـراحي شـده توسط مشاورين كاربرد زمين پوشيده گرديده اند.

در اين مقاله سعي شده است بيان مختصري از بحث گسترده فركتال در سه قسمت آورده شود

اگر بخواهيم از ديد كلي به بحث فركتال نگاه كنيم آن را مي توان به 3 دسته تقسيم بندي كرد :

1-هندسه فركتال : در اين قسمت از ديد رياضي به فركتال نگاه مي شود كه بيشتر مورد توجه رياضي دان ها قرار گرفته اما پايه هاي قسمت هاي بعدي نيز مي باشد ، و تا با عناصر اصلي فركتال و چگونگي ايجاد اين فرم آشنا نشويم نمي توان فرم هاي مختلف و حجم هاي مختلف را شناسايي كرد.

2-فرم فركتال : قسمت دوم اين مقاله است ، با توجه به اينكه ،محصول هندسه فركتال فرمي است كه دقيقاً آن مشخصه هاي هندسي مربوطه را دارد . در اين بخش فرم هايي همچون فرم هاي درخت ، فرم هاي مندلبرت ، فرمهاي موجود در طبيعت ، ايجاد فرم هاي رندوم (Random fractal) ، خود متشابهي (self similarity) ، فركتال در نقاشي ( آثار نقاشاني چون جكسون پالاك ) و … مورد بررسي قرار خواهد گرفت .

3-حجم فركتال ( فركتال در معماري ) : نتيجه فرم هاي مختلف مي تواند به يك اثر معماري منتج شود لذا در اين بخش حجم هاي فركتالي و آثار معماري مطرح مي شود .

-------

اشكالفركتاليچنانبازندگيروزمرهماگرهخوردهكه بسيار جالب است. باكميدقتبهاطرافخود،ميتوانبسياريازايناشكالرا يافت.ازگلفرشزيرپايشماوگلكلمدرونمغازههايميوهفروشيگرفتهتاشكلكوهها،ابرها،دانهبرفوباران،شكلريشه،تنهوبرگدرختانوبالاخرهشكلسرخسها،سياهرگوحتي مي توان از اين هم فراتر رفت : سطح كره ماه ، منظومه شمسي و ستارگان .

البته در بخش فرم هاي فركتال اين موضوع  بيشتر مشهود است به طوري كه بسياري از فرمهاي خلقت داراي ساختاري فركتال هستند .

اينروزهاازفراکتالهابهعنوانيکيازابزارهايمهمدرگرافيکرايانهاينيزنامميبرند،اماهنگامپيدايشاينمفهومجديدبيشتريننقشرادرفشردهسازيفايلهايتصويريبازيمی کنند.

هندسه فرکتالي ياهندسه فرکتالهاپديدهاي ست که چندي پيش پا به دنياي رياضيات گذاشت.

واژه فرکتال درسال 1976 توسط رياضيدان لهستاني به نام بنوئيت مندلبرات وارد دنياي رياضيات شد.

او در سال 1987 پرفسوري خود را در رشته رياضيات گرفت.

مندلبراتوقتيکهبررويتحقيقيپيرامونطولسواحلانگليسمطالعهمينمودبهايننتيجهرسيدکههرگاهبامقياسبزرگاينطولاندازهگرفتهشودبيشتراززمانياستکهمقياسکوچکترباشد.

از لحاظ واژه مندلبراتانتخاب  اصطلاحفرکتال (fractal) راازواژهلاتينfractus ياfractum (بهمعنيشکسته ) گرفتتابرماهيتقطعهقطعهشوندهكه يكي از مشخصه هاي اصلي اين فرم است ،تاکيدداشته باشد .

فرهنگستانزبانهمواژهبرخالراتصويبکرده و همچنينبرايواژهفرکتاليواژهبرخاليراتصويبکردهاست.

واژه فركتال به معناي سنگي است كه به شكل نامنظم شكسته شده باشد.

اما در هندسه :

فرکتالاز ديد هندسي بهشيئيگويندکهدارايسهويژگيزيرباشد:

1-اولاينکهدارايخاصيتخودمتشابهيباشديابهتعبيرديگرself-similar باشد.

2-درمقياسخردبسيارپيچيدهباشد.

3-بعد آن يك عددصحيحنباشد ( مثلاً‌ 1.5 ).

برايدرکبهترنسبتبه مشخصات بالا در فرم هندسي   ، بدنيستنمونه اي كه شايد تا كنون با آن برخورد كرده باشيد مطرح شود :

تصوير بالا ( يك كبوتر )  يك فرم هندسي است كه  دقيقاً با تعاريفي كه در تعريف فركتال بيان شد، منطبق است يعني هم داراي خاصيت خود متشابهي و پيچيدگي در مقياس خرد و نيز عدم داشتن بعد صحيح . تصوير بالا داراي بعدي بين عدد 2 و 3 است.

حال به بررسي هر يك در زير پرداخته شده :

خاصيتخودمتشابهيفرکتالها

شيئيرادارايخاصيتخودمتشابهيميگوييم: هرگاهقسمتهاييازآنبايكمقياسمعلوم،يكنمونهازكلشيئيباشد.

سادهترينمثالبراييكشيئخودمتشابهدرطبيعتگلكلماستكههرقطعه‌يكوچكگلكلممتشابهقطعهبزرگيازآناست .

همينطوردرختكاجيكشيئخودمتشابهاست،چراكههريكازشاخههايآنخيليشبيهيكدرختكاجاستوليدرمقياسبسياركوچكتر.همچنيندرموردبرگسرخسنيزچنينخاصيتيوجوددارد.

رشتهكوهها،پشتههايابر،مسيررودخانههاوخطوطساحلينيزهمگيمثال‌ها‌ييازيكساختمانخودمتشابههستند.

در تصويرسمتراستبزرگشدهدايره تصويرسمتچپديده مي شود

نمونه ای از خودمتشابهي در شكل زير نیز ديده مي شود :

پيچيدگيدرمقياسخرد

در اين بخش نرم افزار Fractal Explorer ارائه مي شود كه مي توانيد آن را دانلود كنيد. در اين نرم افزار مدل هاي آماده از فرم هاي مندلبورت نيز وجود دارد كه داراي سيستم پيچيده اي در مقياس خرد است .

توضيح بيشتر اين نرم افزار  در بخش دوم ( فرمهاي فركتال) ارائه خواهد شد. در اينجا فقط اگر شما حالت هاي پيش فرض آن را امتحان كنيد اين پيچيدگي مشخص است.

برای دریافت نرم افزار Fractal Explorer اینجا کلیک کنید

عدم بعدصحيح

اين بخش در فركتال ها بسيار مهم است به طوري كه خيلي از فرمها با اين مشخصه ، از فرم هايي با هندسه اقليدسي جدا مي شوند.

-محاسبهبعدفرکتالها:

اگر بگوييم بعدخط،برابريکباشد

و نيز بعدصفحه،برابردوباشد.

همچنن بعدفضابا عدد سه معرفي شود

امافرکتالهابرخلافهمهياينهابعدصحيحندارند. بعدفرکتالهايکعددکسريميباشد

وقتيکهگفتهميشودبعديکفرکتال 1.2 ميباشداينبدينمعنياستازخطپيچيدهتروازصفحهسادتراست.

محاسبه اين بعد از يك سري فرمول هاي لگاريتمي بدست مي آيد كه بررسي آن از حوصله اين بحث خارج است. در اشكال زير تنها به عدد بدست آمده اشاره مي شود .

شکلروبهرويکيازنمونههايمشهورفرکتالهااست. کهبهخموانکخشهرتدارد.

بعد بدست آمده برابر1.261859 مي باشد

خموانکخبابعد1.2

مجموعهکانتوربابعد0.630929

فرکتاليبابعد1.58496

در پايين از كار هاي لوكربوزيه كه محاسبه ابعاد حالت هاي زير(از چپ به راست ) آمده است . همانطور كه ديده مي شود شكل سمت چپ داراي بعد بيشتري نسبت به شكل سمت راست است .

D(13-26)=(log300-log104)/(log26-log13)=1.528; 
D(26-52)=(log726-log300)/(log52-log26)=1.275;
D(52-104)=(log1604-log726)/(log104-log52)=1.144

اما در عين پيچيدگي كه فرم هاي فركتال دارند نبايد فراموش كرد كه فركتال يك هندسه است.و از انجام محاسبات هندسي بدست مي آيد . اين بخش را بانرم افزاري در ذيل اين مورد به پايان مي برم .

برای دریافت نرم افزار IFSRandom.exe اینجا کلیک کنید

در اين نرم افزار كه بسيار ساده و داراي يك محاسبه منطقي است پارامتر هاي r,s,teta,e,f در يك ماتريسي قرار گرفته اند كه با تغيير هريك فرم خاصي را ايجاد مي كند .

شرح اين پارامتر ها از حوصلۀ بحث خارج است و تنها به نتيجه كار مي پردازيم .

براي مثال پس از دانلود نرم افزار دكمه Run را فشار دهيد سپس تغييراتي كه من در رديف T4انجام داده ام  در هر مرحله انجام دهيد.

به نتيجه جالبي مي رسيد و اينكه بسياري از فرمهارا مي توان با تغيير اين پارامتر ها رسم نمود.

پایان بخش اول

گردآوری و ترجمه : امیر طائفی

عکس های تکمیلی :

______________________________________________________________

دیوار ترومب و فضای خورشیدی چیست؟ توصیف مختصری از فضای خورشیدی و دیوار ترومب

فضای خورشیدی:

فضای خورشیدی نوعی سیستم گرمایشی خورشیدی ایستا است که از اتاق شیشه ای(آتریوم،گلخانه،...) واقع در ضلع جنوبی یک ساختمان تشکیل شده و از دیگر فضاهاتوسط یک دیوار مشترک جدا شده است.

نکاتی در مورد سیستم فضای خورشیدی:

1- عملکرد یک فضای خورشیدی،بستگی به زاویۀ جهت گیری شیشه های اصلی آن نسبت به جهت جنوب دارد.
2-استفاده از جرم حرارتی ؛
نقاط مناسب قرار دادن جرم حرارتی:
- دیوار ذخیره ساز حرارتیِ جداکننده ساختمان

-مخازن آب درامتداد دیوارمشترک

-می تواند یک کف بنایی هم باشد

3-نسبت سطح جرم حرارتی به مساحت تصویرشده شیشه 3 به 1 است.
4- شکل مخزن آب طوری باشد که نسبت سطح به حجم بیشتر باشد؛به دلیل دریافت بیشتر تشعشعات خورشید و آزاد کردن گرمای بیشتر
5-در دیوارهای انتهایی از شیشه استفاده نشود؛بهتر است دیوارهایی عایق بندی شده باشند و چند تا بازشو برای تهویه در تابستان ایجاد کنیم.
6-بام طوری طراحی شود که جرم داخلی این فضابه هنگام تابستان سایه اندازی شود و در عین حال امکان تابش را در زمستان فراهم کند.

7-دیوار مشترک؛فضای خورشیدی باید از فضای نشیمن جدا باشد.

8-ایجاد منافذ در دیوار مشترک؛چون شیوۀ اصلی در اتصال حرارتی فضای خورشیدی و ساختمان مجاور از طریق جابجایی است.
9-پهنای فضای خورشیدی؛عملکرد با زیادشدن پهنا افزایش می یابد
10-گیاهان ودیگراشیاء سبک وزن دارای این خاصیت می باشند که انرژی خورشیدی را سریعآبه هوای گرم شده انتقال می دهند.

دیوار ترومپ:

نوعی دیوارذخیره ساز حرارتی که از یک دیوارتیره رو به جنوب ازجنس مصالح بنایی تشکیل یافته که باشیشه های عمودی پوشانده می شود.
درهنگام شب ،دمای سطح جذب کننده دیوارو لایه های مجاور آن به پایین تراز دمای هوای اتاق سقوط می کند.این امر باعث می شود که با متراکم تر شدن هوای سرد در فضای شیشه ای،هوای سرد از پایین وارد فضای خانه شده و هوای گرم از دریچۀ بالا وارد محفظۀ بین دیوار و شیشه می شود. لذا عملی ترین شیوه کنترل منافذ، صفحه ای سبک وزن است که روی منفذ بالایی دیوار ترومپ لحاظ می شود.

معایب دیوار ترومپ:

1- با توجه به اینکه در این سیستم دیوار و شیشه ای که در جلوی آن قرار دارد فاصلۀ خیلی نزدیکی دارند،تمییز کردن این شیشه از داخل،مشکل ساز است.
2- ترموسیرکولاسیون معکوس در شب ( هوای گرم ازمنفذ بالایی خارج و هوای سرد از پایین وارد فضای داخلی می شود.
3-انباشته شدن گردوغبار روی شیشه از داخل،که همان بحث تمییز کردن است که در بالا گفته شد.
4-نصب و راه اندازی و نگهداری عایق شبانه در این دیوارها دشوار می باشد.
5-هزینۀ بالا


محاسن دیوار ترومپ:

1- به عنوان یک سپر محافظ کننده بین ساکنین و تغییرات دمای سطح جذب کننده 2-گرما را از طریق ذخیره سازی حرارتی به کندی منتقل می کنند؛به همین دلیل دما را هم تعدیل و هم به تاخیر می اندازند.


سیستم جذب مستقیم:

نوعی سیستم گرمایشی ایستا است که از پنجره های رو به جنوبی تشکیل شده است که در زمستان،نور خورشید را مستقیمآ به داخل ساختمان هدایت می کنند این انرژی را توسط مصالحی با جرم حرارتی بالا ،جذب می شود.

محاسن :
نور طبیعی – دید به جنوب – کم بودن هزینه های اضافی – تامین گرمایش ایستا
معایب:
-محدودیت در شیوه های اجرا وانتخاب مصالح
-نور زیاد خورشید،ایجاد سایه روشن هایی با کنتراست بالا
-از بین بردن حریم خانه
-عملکرد دستی عایق های شبانه که در هنگام غیبت طولانی مدت مشکل ساز می شود.

اين خانه در نزديکی خانه تاريخی بروجردی و در جوار بقعه مبارکه امامزاده سلطان امير احمد (ع-که اين بقعه نيز از آثار هنری قرن نهم و دهم می باشد) خانه با شکوهی وجود دارد و به خاطر اينکه سنگ بنای اين خانه را شخصی به نام حاج سيد جعفر طباطبايی نطنزی بنا نهاده است به خانه طباطبايی موسوم و مشهور گرديده است.

اين خانه در زمينی به مساحت 4730 متر مربع و در حدود سال 1250 قمری با مهارت و هنرمندی معمار معروف کاشانی استاد علی مريم احداث گرديده است.

اين خانه مشتمل بر چهار صحن و حياط می باشد که حياط مرکزی متعلق به قسمت بيرونی و دو حياط متعلق به اندرونی و يک حياط متعلق به خدمه بوده است.

قسمت اندرونی: شامل اتاق پنج دری ساده در مرکز و دو حياط در دو طرف آن و دارای سرداب هايی که بادگير ها هوارا در آن جريان می دهند که اين قسمت محل سکونت خانواده مرحوم طباطبايی بوده است .

حياط ضلع شمال غربی بزرگتر و تعداد اتاق های آن بيشتر می باشد و دارای سرسرای پذيرايی مجزايی است. در زير قسمت اندرونی مخصوصاً اتاق مرکزی ، سرداب بزرگی قرار دارد که دارای مشخصات منحصر به فرد خود است و به علل مختلف از جمله : وجود بادگير ،سقف ضربی ، نوع مصالح به کار رفته در بدنه ، دو جداره بودن بدنه ،وجود حوضی که قبلاً در مرکز سرداب بوده، اختلاف ارتفاع با سطح کوچه حدود 8 تا 10 متر ، نسيم خنکی که از سطح حوض حياط مرکزی وارد زير زمين می شود ؛ همه اين عوامل باعث شده تا به خصوص در فصل تابستان 15 تا 20 درجه اختلاف دما بين زيرزمين و بيرون آن مشاهده شود.

قسمت بيرونی: شامل تالار بزرگ (اتاق شاه نشين) در مرکز با نورگيرها و پنجره های مشبک رنگی و پنجره های کناری دو جداره که عمودی باز و بسته می شود . اين اتاق دارای تزيينات نقاشی و آيينه کاری و گچ بری های جالب از جمله پنجره های مشبک گچی است که همچون پارچه توری ظريفی به نظر می رسد . در دو طرف اتاق شاه نشين اتاق های گوشواره بنا شده است در جلوی اتاق شاه نشين ، ايوانی با آيينه کاری و گچبری های جالب ديده می شود.

در طرفين تالار بزرگ دو حياط خلوت و نور گير به صورت قرينه يکديگر احداث شده است که دارای تابلو های بديع نقاشی می باشند و از نفايس آثار هنری اين ديار به شمار می آيند. اسناد و قراين نشان می دهد که هنرمند بزرگ و نقاشباشی در بار ناصرالدين شاه قاجار يعنی ميرزاابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنيع الملک با مالک خانه دوستی نزديک و مراوده خانوادگی داشته است لذا به احترام دوستی که با مرحوم طباطبايی داشته در اجرای گچ بری ها و ترسيم نقاشی های اين خانه نظارت داشته است. و اين مطلب ارزش و اعتبار تزيينات خانه طباطبايي را بسيار افزايش می دهد.

حياط خدمه: شامل اتاق های خدمه ، زيرزمين خدمه، آشپزخانه و اصطبل زمستانی و تابستانی می باشد که تعدادی از اتاقهای خدمه از بين رفته است .

آب خانه از دو رشته قنات دولت آبادی و نصرآبادی تأمين می گرديد است . خانه طباطبايی دارای 5 درب ورودی می باشد که ورودی اصلی به دو ورودی اندرونی و بيرونی در قسمت هشتی تقسيم می گردد. علت پيچ و خم های راهرو های ورودی جهت شکستن اختلاف ارتفاع و نداشتن ديد مستقيم است.

لازم به توضيح است که خانه مسکونی وزادگاه شادروان "سپيده کاشانی" – شاعر بزرگ معاصر – نيز در مجاورت خانه تاريخی طباطبايي و در جنوب آن قرار دارد.

معماری ایران دارای ویژگیهایی است که در مقایسه با معماری کشورهای دیگر جهان از ارزشی بخصوص برخوردار است: ویژگیهایی چون طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فرم درست پوشش، رعایت مسائل فنی و علمی در ساختمان، ایوانهای رفیع، ستونهای بلند و بالاخره تزئینات گوناگون که هریک در عین سادگی معرف شکوه معماری ایران است.به طور کلی میتوان معماری ایرانی را در این 5 اصل مشاهده کرد.

١- درونگرایی:
یکی از باورهای مردم ایران زندگی شخصی و حرمت آن بوده که این امر به گونه ‌ ای معماری ایران را درون ‌ گرا ساخته است. معماران ایرانی با سامان ‌ دهی اندام ‌ های ساختمان در گرداگرد یک یا چند میان ‌ سرا، ساختمان را از جهان بیرون جدا می ‌ کردند و تنها یک هشتی این دو را به هم پیوند می ‌ داد.

درون گرایی مفهومی است که به صورت یک اصل در معماری ایران وجود داشته و با حضوری آشکار ، به صورتهای متنوع ، قابل درک و مشاهده است .
اصولاً در ساماندهی اندام های گوناگون ساختمان به ویژه خانه های سنتی، باورهای مردم، بسیار کارساز بوده است. یکی از باورهای مردم ایران ارزش نهادن به زندگی شخصی و حُرمت آن و نیز عزت نفس ایرانیان بوده که این امر به گونه ای معماری ایران را درون گرا ساخته است .

معماران ایرانی با ساماندهی اندامهای ساختمان در گرداگرد یک یا چند میانسرا، ساختمان را ازجهان بیرون جدا می کردند و تنها یک هشتی این دو را به هم پیوند می‌داد. خانه های درونگرا در اقلیم گرم و خشک، همچون بهشتی در دل کویر هستند، فضای درونگرا مانند آغوش گرم بسته است واز هر سو رو به درون دارد.

سر در این خانه ها دارای دو سکو بود و درها دارای دو کوبه‌ی جدا ویژه‌ی مردان و زنان. دو دالان یکی از بخش بیرونی و دیگری از بخش اندرونی خانه به هشتی راه داشتند. اندرونی‌جایگاه زندگی خانواده بوده و ‌بیگانگان بدان راه نداشتند. 
بیرونی، ویژه‌ی مهمانان و بیگانگان بود که جداگانه پذیرایی می شدند و گاهی مهمانان در بالاخانه (اتاق روی هشتی) که به اندرونی نزدیک بود پذیرایی می شدند.

بخش بیرونی، آذین‌های بیشتری نسبت به اندرونی داشت. معماران حتی در ساختمان‌های برونگرا مانند کوشک میان باغ ها، نیز درونگرایی را پاس می داشتند. کوشک ها ساختمانهایی برونگرا بودند که گرداگرد آنها باز بود و از هر سو به بیرون باز می شدند. بیشتر خانه های غربی یا شرق آسیا چنین هستند..

خانه های برونگرا در برخی سرزمینهای ایران نیز ساخته می شود. مانند کردستان، لرستان و شمال ایران، ولی در سرزمین های میانی و گرم و خشک ایران، خانه های درونگرا، پاسخ در خوری برای خشکی هوا، بادهای آزاردهنده، شن های روان و آفتاب تند هستند.

ویژگی معماری غیر قابل انکار آثار و ابنیه ای مانند خانه ، مسجد ، مدرسه ، کاروانسرا حمام و غیره مربوط به خصوصیت درون گرایانه آن است که ریشه ای عمیق در مبانی و اصول اجتماعی –فلسفیاینسرزمیندارد .

با یک ارزیابی ساده می توان دریافت که در فرهنگ این نوع معماری ، ارزش واقعی به جوهر و هسته باطنی آن داده شده است و پوسته ظاهری ، صرفا پوششی مجازی است که از حقیقتی محافظت می کند و غنای درونی وسربسته آن تعیین کننده جوهر و هستی راستین بنا است و قابل قیاس با وجوهات و فضای بیرونی نیست .

درون گرایی در جستجوی حفظ حریم محیطی است که در آن شرایط کالبدی با پشتوانه تفکر ، تعمق و عبادت به منظور رسیدن به اصل خویش و یافتن طمانینه‌ی خاطر و آرامش اصیل در درون ، به نظمی موزون و متعالی رسیده است . به طور اعم و بر اساس تفکر شرقی و در سرزمینهای اسلامی ؛ جوهر فضا در باطن است و حیاط درونی ، به وجود آورنده اساس فضا است.

٢- پرهیز از بیهودگی:
در معماری ایران تلاش می شده کار بیهوده در ساختمان سازی نکنند و از اسراف پرهیز می کردند. این اصل هم پیش از اسلام و هم پس از آن مراعات می شده است. در قرآن کریم آمده "مومنان،آنانکه از بیهودگی روی گردانند"(سوره ی مومنون،آیه سوم.)

اگر در کشورهای دیگر،هنرهای وابسته به معماری مانند نگارگری(نقاشی)و سنگتراشی،پیرایه(آذین)به شمار می آمده، در کشور ما هرگز چنین نبوده است.گره سازی با گچ و کاشی و خشت و آجر و به گفته ی خود معماران،"آمود" و اندود بیشتر بخشی از کار بنیادی ساختمان است. اگر نیاز باد در زیر پوشش آسمانه (سقف)،پنامی (عایقی) در برابر گرما و سرما ساخته شود یا افراز بنا که ناگزیر پرو پیمون است و نمی تواند به دلخواه معمار کوتاهتر شود،تنها با افزودن کاربندی می توان آنرا کوتاهتر و "بِاندام" و مردم وار کرد. اگر اُرسی(باز) و روزن با چوب یا گچ و شیشه های خرد و رنگین گره سازی می شود. برای این است که در پیش آفتاب تند و گاهی سوزان،پناهی باشد تا چشم را نیازارد و اگر گنبدی از تیزه تا پاکار با کاشی پوشیده می شود تنها برای زیبایی نیست. وانگهی باید دانست که واژه ی "زیبا" به معنای "زیبنده بودن" و تناسب داشتن است نه قشنگی و جمال.

در زیگورات چغازنبیل از 1250 پیش از میلاد،می توان کاربرد کاشی را دید. در این ساختمان،اِزاره دیوارها را با کاشی آبی آمود کرده اند. چون هنگام رفت و آمد مردم،برخورد به پای دیوار بیشتر بوده است،و چون خشت در برابر باران آسیب می دیده،نمای ساختمان را با آجر پوشانده اند.

معماران ایرانی در جاهایی که مردم در آن بر زمین می نشستند و به دیوار تکیه می زدند،برای افزایش پایداری ازاره دیوار،آنرا با اندودی از گچ که با کتیرا آمیخته شده بود،تا بلندی یک گز(هر گز برابر 66/106 سانتیمتر)اندود می کردند که رویه ای سخت به دست می آمد،به گونه ای که خراشیدن آن دشوار بود.ازاره بیرونی ساختمان را هم بیشتر با سنگ کار می کردند.

همچنین از کاشی در آمود گنبدها بهره گیری می کردند و آنرا پر از نقش و نگار می کردند. این تکه های رنگی کاشی،آسانتر تعمیر و بازسازی می شدند.کاشی عمر زیادی ندارد و پس از زمانی از جا کنده شده و فرو می ریزد،به ویژه در جاهایی که برف و یخ هم باشد. اگر رویه ای یکرنگ باشد،بازسازی بخش کنده شده دشوار می شود و کار دو زنگ در می آید.ولی هنگامی که تکه تکه و چند رنگ باشد کار آسانتر است.

٣- مردم واری( محوری):
مردم محوری به معنای رعایت تناسب میان اندام ‌ های ساختمانی با اندام ‌ های انسان و توجه به نیازهای او در کار ساختمان ‌ سازی است. در ایران هم مثل مکان ‌ های دیگر، معماری هنری وابسته به زندگی است. معمار ایرانی بلندای درگاه را به اندازه بالای مردم می ‌ گرفته و روزن و روشندان را چنان می آراسته که فروغ خورشید و پرتو ماه را به اندازه دلخواه به درون سرا می آورد. پهنای اتاق خواب به اندازه یک بستر است و افراز طاقچه به اندازه ای است که نشسته و ایستاده به آسانی در دسترس باشد و از طرفی تالار که مخصوص مهمان است به اندازه ‌ ای پهناور و باشکوه بوده که شایسته پذیرایی باشد.

۴- خودبسندگی:
معماران ایرانی تلاش می کردند ساختمایه ی مورد نیاز خود را از نزدیک ترین جاها به دست می آوردند و چنان ساختمان می کردند که نیازمند به ساختمایه ی جاهای دیگر نباشد و "خودبسنده" باشند. بدین گونه کار ساخت با شتاب بیشتری انجام می شده و ساختمان با طبیعت پیرامون خود"سازوارتر" در می آمده است و هنگام نوسازی آن نیز همیشه ساختمایه ی آن در دسترس بوده است.

معماران ایرانی بر این باور بودند که ساختمایه باید "بوم آورد" یا "ایدری"(اینجایی) باشد. به گفته ی دیگر فرآورده (محصول) همان جایی باشد که ساختمان ساخته می شود و تا آنجا که شدنی است از امکانات محلی بهره گیری شود.

برای نمونه در ساخت پارسه(تخت جمشید)،بهترین را از یک کان(معمدن)در نزدیکی دشت مرغاب به دست می آوردند و با ارابه های چوبی به پارسه می رساندند. این سنگ را بیشتر برای روکش دیوارهای ستبرخشتی به کار می بردند.فرآوردن خشت نیز کاری بسیار ساده بوده است.

معماران ایران تا آنجا که می شد تلاش داشتند ساختمایه ی مرغوب به کار برند و با بهترین گونه ی خاک،گچ،آهک و سنگ کار می کردند.اگر فرآوردن و آماده ساختن آن از همانجا شدنی نبود،از جای دورتر بهره می گرفتند.برای نمونه چون خاک پیرامون شیراز،"ریگ بوم" بود،به کار آجر ساختن نمی خورد،پس خاک رُس بهتر از لار یا از خان خوره(آبادای میان را اصفهان) به دست می آوردند.یا در کناره ی کویر،چون خاک شوره دار بود،آجر خوبی به دست نمی آمد.پس هنگام کار این آجرها را میان چند رج خشت می چیدند و برای از میان بردن شوره ی آنها،دوغابی به نام "فرش آهک" به کار می بردند که با ماسه ی نرم درست می شد.

نمونه ی دیگر از خودبسندگی و بهره گیری از امکانات موجود،در ساخت میانسرای(حیاط) گود یا "باغچال"یا گودال باغچه در خانه ها بود.برای گودکردن ساختمان و دسترسی به آب،ناگزیر باید خاکبرداری فراوانی می شد.در تهران،آب روگذر بود و از آن برای پرکردن آب انبارها بهره می بردند.در کاشان،زواره و نایین آب زیرگذر بود،برای همین میانسرا را چنان گود می ساختند که تنه ی درختان باغچه در گودی پنهان می شد.معماران خاک برداشته شده را دوباره در همان ساختمان به کار می بردند.گود شدن ساختمان به ایستایی تاق ها نیز کمک می کرد.چون زمین،پشت بند در برابر رانش بود.

باز برای نمونه،در محله ی شارستان یزد،زمین تا ژرفای دو متری از جنس خاک رُس و پایین تر از آن،جنسی به نام"چلو" یا"کرشک" است که لایه ای بسیار سخت است. معماران خاک رُس را برداشته و روی لایه ی سخت،با همان خاک ساختمان می ساختند.

یکی از نکات مهم در معماری ایران این است که اساساً یکی از انگیزه های بنیادی در ساخت آسمانه خمیده ی تاقی و گنبدی و بهره گیری گسترده از آنها،این بوده که چوب مناسب برای ساختمان سازی در همه جا یافت نمی شده است.ولی فرآوردن خشت و آجر ساده بود.معماران هم دست به نوآوری هایی زدند که با خشت و آجر بتوان دهانه های بزرگ را پوشاند.آنها گونه های فراوانی از چفد مازه دار و تیزه دار را به کار گرفتند.

از چفد مازه دار در زیگورات چغازنبیل و از چفد تیزه دار در سد درودزن شیراز بهره گیری شده است.تاق و گنبد را می شد با خشت که ساختمایه ای ناپایدار است هم ساخت.برای نمونه،آسمانه یخچالهای سنتی،گنبد بستو بوده که با خشت ساخته می شده،چون بسیار کمتر از آجر،گرمای بیرون را از خود می گذراند.این گنبدهای خشتی بسیار هم پایدار بودند.(در زمین لرزه ی طبس،ساختمان های بتنی پیش فشرده ویران شدند،ولی یخچالها که با گنبد کلنبو ساخته شده بودند بر جای ماندند.)

بدین گونه شاید بتوان انگیزه ی بنیادی بهره گیری از تاق و گنبد در معماری ایران را باور به "خودبسندگی" در ساختمان سازی دانست.


۵- نیارش:
واژه ی"نیارش"در معماری گذشته ی ایران بسیار به کار می رفته است.نیارش به دانش ایستایی،فن ساختمان و ساختمایه (مصالح)شناسی گفته می شده است. 

معماران گذشته به نیارش ساختمان بسیار توجه می کردند و آنرا از زیبایی جدا نمی دانستند.آنها به تجربه به اندازه هایی برای پوشش ها و دهانه ها و جرزها دست یافته بودند که همه بر پایه ی نیارش به دست آمده بود. "پیمون"،اندازه های خردو یکسانی بود که در هرجا در خور نیازی که بدان بود به کار گرفته می شد. پیروی از پیمون هرگونه نگرانی معمار را درباره ی نااستواری یا نازیبایی ساختمان از میان می برده،چنانکه یک گِلکار نه چندان چیره دست در روستایی دور افتاده می توانست با به کار بردن آن،پوشش گنبدی را به همان گونه انجام دهد که معمار کار آزموده و استاد پایتخت.معماران همراه با بهره گیری از پیمون و تکرار آن را در اندازه ها و اندام ها،ساختمان ها را بسیار گوناگون از کار در می آوردند. هیچ دو ساختمانی یکسان در نمی آمد و هر یک ویژگی خود را داشت،گرچه از یک پیمون در آنها پیروی شده بود.